بازنمایی تصویر پرنده‌گان در دیوان میرزا عبدالقادر بیدل

Abstract

چکیده 

 سرایش‌های ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل از ابعاد مختلف قابل تحلیل و بررسی است، چنان‌که  یکی از آن‎ها، بازنمایی تصویر پرنده‌گان و مفاهیم نمادین آن‎ها در غزل‌های بیدل است. چون پرنده‌گان در ایجاد زیبایی کلام نقش به سزایی دارند  از آن‌رو  شاعران  ادب فارسی در دوره‌های مختلف ادبی در تصویر سازی‌های شان از پرنده‌گان منحیث نماد و رمز  بهره‌های فراوانی‌ برده‌اند. در این پژوهش پرنده‌گان شعر بیدل با مطالعه‌ دیوان او در دو محور یکی مرغان افسانوی/ اساطیری و دیگر  پرنده‌گان غیر افسانوی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است، نتایج آن نشان می‎دهد که مرغان افسانوی( هما، عنقا سیمرغ) در شعر بیدل رمزی از سعادت‌مندی، همت والا و امری دور از امکان تصویر شده و مرغان غیر افسانوی او که: «طاووس، بلبل، عندلیب، قمری، طایر، مرغ، فاخته، طوطی، کبک، زاغ، کبوتر، شاهین، شهباز، کلاغ، عصفور، گنجشک، بوم، جغد و شترمرغ» است  هر کدام نیز رمزی از فریبنده‌گی، رنگ‌پرستی، عشق به ظواهر، بی‌ثباتی عمر و...  را نشان می‎دهد. شاعر از مرغان نام‌برده تصویرها و ترکیب های رنگینی ساخته و بدین صورت بر جاذبه و گیرایی کلامش افزوده است. روش پژوهش بر پایه روش‌ تحلیل محتوا  صورت گرفته چنان‌که نخست دیوان بیدل بررسی آنگاه با اتکا بر دیگر منابع، بیت‌هایی که در آن‎ها یکی از پرنده‌گان منحیث نماد تجلی یافته- مورد تحلیل و تبیین قرار داده شده است. هدف این تحقیق ادبی، بازشناسی شعر بیدل از جهت نمادگرایی و دانستن نقش پرنده‌گان در شکل‌گیری زیبایی کلام  بیدل است.